Span de kar niet voor het paard: eerst het probleem, dan de oplossing.
Ken je die spreuk? Als je snel wil gaan, ga dan alleen; als je ver wil gaan, ga dan samen.
Is het een Afrikaans gezegde? Een spreuk van Warren Buffet? Of van Hillary Clinton? Niemand die het weet. (Geen nood: ene Andrew Whitby gebruikte de pandemie alvast om zich vast te bijten in de dubieuze oorsprong van deze klassieker onder de inspirational Instagram-plaatjes.)
Ongeacht de oorsprong, blijft de kern van het gezegde waar.
Je kan veel sneller beslissen wanneer je het alleen doet. Maar als meer mensen meedenken, worden de inzichten een stuk rijker en duurzamer.
Als procesbegeleider kom ik meestal in het midden van een verhaal binnen. Er was al een hele voorgeschiedenis tot iemand besliste dat externe hulp nodig was. In het eerste gesprek hoor ik dan vaak een variant op “We zijn hier al een hele tijd mee bezig, maar nu moeten we hier écht werk van maken”.
Als buitenstaander is het verleidelijk om snel een oplossing te bieden aan een team dat er zelf niet uitkwam.
Toch werkt het zelden.
Doordat je midden in een verhaal erbij komt, ga je vaak meteen mee sleutelen aan een oplossing, zonder het probleem helder te krijgen. Als je snel wil gaan, regel je het immers best en petit comité. Maar als je duurzame oplossingen zoekt, dan moet je de wijsheid van het grotere team durven aanspreken.
Daarom begin ik trajecten graag met een probleemverkenning. Want pas als er overeenstemming is over het probleem, kunnen we samen oplossingen beginnen zoeken.
- Het liefst doe ik zo’n verkenning met een brede groep betrokkenen. Als slechts één of twee mensen verantwoordelijk zijn voor het analyseren van het probleem, krijg je vaak een te beperkt zicht op de mogelijkheden. Net door de wijsheid van de groep aan te spreken, krijg je een veel rijker beeld.
- Als je de wijsheid van de groep wil gebruiken, moet je soms aanvaarden dat het gesprek een andere richting opgaat. Net de interessantste sessies zijn die waar heel andere stemmen naar boven komen dan het eerder afgesproken traject. Ik heb geleerd hierop te vertrouwen: wat op tafel komt, is precies wat vandaag besproken moet worden.
- Vroeger dacht ik dat het beleefd was om mensen niets te laten zeggen als ze dat niet wilden, maar de ervaring leert: iedereen moet meedoen. Mensen die het achterste van hun tong NIET laten zien, geven ook een signaal. Daar moet je op doorvragen. Ik werk daarom vaak met werkvormen waar op één of andere manier een expliciet standpunt moet worden ingenomen.
Soms lijkt het tijdverlies om stil te staan bij de probleemverkenning, maar dat is het zelden. Een helder zicht op het probleem zorgt ervoor dat je later betere beslissingen kan nemen. Een goed gestelde vraag is vaak al half het antwoord.